Από τη στιγμή που ο κορωνοιός μπήκε στη ζωή μας, έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στην καθημερινότητά μας, πιο σωστό όμως είναι να πούμε ότι έχουν βγει στην επιφάνεια πολλές αλήθειες, που πριν ίσως δεν μπορούσαμε να δούμε ή εθελοτυφλούσαμε.
Ο κορωνοιός, όπως και κάθε κρίση, μας βάζει να σχετιστούμε με συναισθήματα και την πραγματικότητά μας: να έρθουμε αντιμέτωποι, να συλλογιστούμε πάνω σε αυτά, να τα νιώσουμε. Η απειλή του θανάτου, μας φέρνει σε μια επανα-αξιολόγηση της ζωής. Τι πιστεύω, ποιος είμαι και πού πάω.
Η κάθε κρίση δηλαδή, είναι μια δυσάρεστη και επίπονη κατάσταση που μας φέρνει αντιμέτωπους να δούμε κάποια πράγματα που έχουμε μέσα μας και να αποφασίσουμε τι θέλουμε να κάνουμε με αυτά.
Η συλλογική συνείδηση της ανθρωπότητας από την εποχή του κορωνοιού καλείται κυρίως να συσχετιστεί –να διαπραγματευτεί με το φόβο: το φόβο του θανάτου. Το φόβο ότι μπορεί να αρρωστήσω. Το φόβο του να είμαι φορέας και να μεταδώσω τον ιό στους γύρω μου. Το φόβο της αίσθησης ότι δεν είμαι ασφαλής, Το φόβο της απροσδιόριστης απειλής-αίσθηση ότι ανά πάσα στιγμή απειλούμαι και αυτό είναι απρόβλεπτο και μη ελέγξιμο. Το φόβο για το αν θα έχω δουλειά ή όχι και των οικονομικών. Το φόβο της απώλειας. Το φόβο της έκφρασης. Το φόβο της εγγύτητας και του αγγίγματος. Το φόβο για το μέλλον. Το φόβο για την πορεία της ζωή μου και της ζωής του πλανήτη συνολικά.
Όταν βρισκόμαστε στη συνείδηση του φόβου, βρισκόμαστε υπό μια συνθήκη ψυχολογικής πίεσης και έντονου στρες.
Οι μηχανισμοί άμυνας των ανθρώπων απέναντι στο φόβο, το πώς δηλαδή θα αναμετρηθούν με το φόβο, διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Κάποιοι μηχανισμοί άμυνας για παράδειγμα μπορεί να είναι διάφορες μορφές άρνησης, η συμμόρφωση και παράδοση του εαυτού σε κάποιον τρίτο που θα με σώσει (πχ. το κράτος, γιατρούς), οι ψυχικές και ψυχοσωματικές ασθένειες, οι εθισμοί, η απομόνωση, η επανάσταση-εναντίωση, ο θυμός, το ψυχικό μούδιασμα , απάθεια κα.
Αυτήν λοιπόν την εποχή, η συλλογική συνείδηση βρίσκεται υπό τον φόβο και υπό την εγρήγορση του στρες. Οι τρόποι αντιμετώπισης ποικίλλουν προκειμένου κανείς να ανταπεξέλθει σε αυτήν την απειλή.
Αναλόγως την προσωπικότητα-πώς κάποιος λειτουργούσε, τις αξίες, τις στάσεις, τα πιστεύω, τα προσωπικά βιώματα του παρελθόντος, την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση, ανάλογα αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει αυτό που συμβαίνει-την «πραγματικότητα»- αναλόγως αναπτύσσει τη σκέψη του, αφομοιώνει-μετασχηματίζει τον φόβο ώστε να είναι σε επίπεδα που να μπορεί να αντέξει, και σε ανάλογες πράξεις-δράσεις προχωρά.
Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο για την ψυχολογία, δηλαδή η φαινομενολογία: δεν υπάρχει μία πραγματικότητα, αλλά η πραγματικότητα του καθένα. Το ίδιο πράγμα κάθε άνθρωπος το αντιλαμβάνεται και το μεταφράζει μέσα από τη δική του ιδιαίτερη προσωπικότητα, έτσι δεν υπάρχει μία αντικειμενική πραγματικότητα για όλους, αλλά τόσες πραγματικότητες όσες είμαστε όλοι οι άνθρωποι στη γη.
Βέβαια, πολλές ατομικές πραγματικότητες μαζί συγκλίνουν ή μοιράζονται κοινά πιστεύω, κοινούς κώδικες αντίληψης και έτσι ομαδοποιούμαστε και διαχωριζόμαστε σε ομάδες που μοιράζονται παρόμοιες ή παρεμφερείς νοοτροπίες, αντίληψη, αξίες κτλ.
Μέσα στην ομάδα μου ικανοποιούνται οι ανάγκες μου του ανήκειν, της επικοινωνίας, του μοιράσματος, του να γίνομαι αποδεκτός, να αναγνωρίζεται η αξία μου, αποκτώ λόγο ύπαρξης και πλαίσιο δράσης.
Το πρόβλημα ξεκινά στο σημείο που κάθε ομάδα ανθρώπων ή κάθε άνθρωπος ξεχωριστά παίρνει σα δεδομένο ότι η δική του πραγματικότητα, αυτό που αυτός αντιλαμβάνεται ως πραγματικότητα, είναι και η μία και μοναδική πραγματικότητα για όλους.
«Αντικειμενική» πραγματικότητα γίνεται η υποκειμενική πραγματικότητα του καθενός αλλά και της «επικρατέστερης» ομάδας, της ομάδας δηλαδή όπου τα περισσότερα μέλη συντονίζονται μαζί.
Η δύναμη της επικρατέστερης (πολυπληθέστερης) ομάδας, είναι καταλυτική.
Πολλοί άνθρωποι θα συμμορφωθούν με την πολυπληθέστερη ομάδα καθώς ταυτίζεται με το «σωστό». Δηλαδή, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι αυτό λένε και πιστεύουν, αυτό θα είναι το σωστό και εγώ να λέω και να πιστεύω.
Για την κοινωνική συμμόρφωση έχουν γίνει πολλά πειράματα στην κοινωνική ψυχολογία και σε άλλα πεδία, ένα που ήδη μετρά χρόνων από τη δεκαετία του ’50, είναι το πείραμα του Solomon Asch, δεν θα το αναφέρω αναλυτικά, η ουσία του πάντως είναι ότι τα υποκείμενα απαντούν λανθασμένη και όχι την προφανή-μπρος στα μάτια τους απάντηση στην ερώτηση που τα ρωτούν οι ερευνητές, απλώς και μόνο επειδή οι προηγούμενοι ερωτηθέντες (που είναι μέλη της ερευνητικής ομάδας) έχουν απαντήσει τη λάθος απάντηση ως σωστή.
Δηλαδή, αποδείχτηκε ότι, αν κάτι το βλέπεις μπλε, όλοι όμως πριν από εσένα πουν ότι είναι κόκκινο, τότε, όταν σε ρωτήσουν είναι μπλε ή κόκκινο αυτό που βλέπεις; Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων θα συμμορφωθούν με αυτό που είπε η ομάδα, δηλαδή θα δώσει την λανθασμένη απάντηση ακόμα και αν πιστεύει το αντίθετο. Συμμορφώνει δηλαδή την άποψή του με την άποψη της «αγέλης».
Άλλωστε και πολλοί ναζί όταν ρωτήθηκαν «γιατί κάνατε αυτές τις πράξεις αφού ξέρατε ότι εγκληματούσατε;», απάντησαν: «εμείς είμαστε απλώς υπάλληλοι που εκτελούσαμε τις οδηγίες των ανωτέρων» (αποπροσωποποίηση),
Ας ξαναγυρίσουμε στις διάφορες ομαδοποιήσεις κοινής συνείδησης-τις διάφορες ομάδες ανθρώπων- και τη ρίζα του διχασμού και πόνου της ανθρωπότητας:
κάθε ομάδα παίρνει ως δεδομένο ότι αυτό που αυτή πρεσβεύει, αυτό είναι το σωστό, το εύλογο, το «πραγματικό», άρα αυτόματα όλες οι άλλες ομάδες-μαζικές συνειδήσεις είναι λάθος, παράλογες έως και αδύνατες ή και τρελές.
Το ίδιο και στον μικρόκοσμο, πόσες και πόσες φορές στις προσωπικές μας σχέσεις δεν έχουμε ξαφνιαστεί με το πόσο δύσκολη έως και αδύνατη μπορεί να γίνει η επικοινωνία, με τις «παρεξηγήσεις» στην αλληλεπίδραση, με τη διαφορετικότητα!
Και αυτό γιατί ο καθένας νομίζει ότι αυτό που αυτός αντιλαμβάνεται και πρεσβεύει είναι ένα και το αυτό για όλους, αυτό είναι η «αλήθεια» και η αλήθεια δεν μπορεί παρά να είναι μία (αυτή που εγώ πρεσβεύω) και αυτονόητη.
Έτσι η διαφορετικότητα σημαίνει αυτόματα το διχασμό των ανθρώπων (τριχασμό, τετρα-χασμό κοκ).
Θα προτρέξεις να πεις «όχι, δεν είναι έτσι, μπορεί να μη συμφωνώ με κάποιον αλλά εννοείται ότι είμαστε διαφορετικοί εμείς οι άνθρωποι, το αποδέχομαι».
Και τότε έχω να σου πω, για ξανασκέψου το καλά αυτό που λες, πραγματικά αποδέχεσαι τη διαφορετικότητα; Όταν λες «αποδέχομαι», πραγματικά αποδέχεσαι; Για σκέψου το λίγο…
Το αποδέχομαι τι σημαίνει; Όταν λέω «αποδέχομαι» δεν θα ‘πρεπε να έχει να κάνει με το να αφήνω ανοιχτό το πεδίο της επικοινωνίας; Ή μήπως το αποδέχομαι που βιαζόμαστε να πούμε συνήθως έχει να κάνει με το «μπορεί να έχεις διαφορετική άποψη, στο επιτρέπω δηλαδή αλλά σε απορρίπτω». Έχε δηλαδή τη δική σου άποψη, απλώς εμείς οι δύο δεν μπορούμε να συνεργαστούμε ή συνευρεθούμε σε τίποτα, αντίο.
Σας καλώ να αναλογιστείτε: τι θα πει να μείνουμε ανοιχτοί στην επικοινωνία-και στη συμβίωση με τη διαφορετικότητά μας;
Έως τώρα στη συλλογική συνείδηση των ανθρώπων, η διαφορετικότητα σημαίνει αυτόματα διαχωρισμό.
Τι θα γινόταν αν θα μπορούσε να υπάρχει διαφορετικότητα και συνεργασία; Συνύπαρξη;
Μεταφέροντας τα παραπάνω στην επικαιρότητα, ο κορωνοιός στάθηκε αφορμή, ένα ακόμα παράδειγμα, ή αλλιώς ξεσκέπασε μπρος στα μάτια μας την ατομικιστική-εγωκεντρική συνείδηση της κοινωνίας.
Υπό την απειλή (και το καθεστώς) του φόβου, έχουμε διχαστεί (τριχαστεί,τετρα-χαστεί κοκ) σε υπο-ομάδες εχθρικές και αντίπαλες μεταξύ τους! Βγήκαν όλα στη φόρα: «αν δε πιστεύεις αυτό που πιστεύω εγώ, πέθανε!» είναι το μότο, υπερβολή λέτε να το πούμε έτσι; Το τι τσακωμοί πέφτουν καθημερινά, τι υποτίμηση, τι αγένεια, τι αυθάδεια, τι βία ο ένας απέναντι στον άλλον, δε λέγεται! Φυσικά θα το έχετε συναντήσει! Ειδικά λόγω της απειλής για απώλεια της ζωής, η «διαφωνία» ξεφεύγει ακόμα και σε επίπεδο μίσους-φθόνου, βίας και εχθρικής υποτίμησης του άλλου.
Αντίστοιχα, έχει αναπτυχθεί έως ένα βαθμό και μια συνείδηση για αλληλοσυμπαράσταση, συμπόνια, αλληλοβοήθεια.
Νομίζω όμως ότι αυτό που κυρίως επικρατεί στην ελληνική τουλάχιστον κοινωνία είναι μια «εμπόλεμη» κατάσταση σε αυτούς που πιστεύουν αυτά για τον κορωνοιό και σε αυτούς που πιστεύουν εκείνα για τον κορωνοιό, και φυσικά κάθε ομάδα είναι αυτή που έχει δίκιο, πρεσβεύει το σωστό, αυτή ξέρει, είναι αυτονόητο αυτό που αντιλαμβάνεται και οι «άλλοι» είναι οι «παράλογοι, αμόρφωτοι, ανεύθυνοι, προσαρμοσμένοι» και όλα τα κοσμητικά επίθετα που γνωρίζετε και δεν θα πούμε εδώ.
Συγχαρητήρια Έλληνες, καταφέραμε να γίνουμε μπίλιες, καταφέραμε να φοβόμαστε ο ένας τον άλλον, καταφέραμε να κρατάμε το στόμα μας κλειστό προκειμένου να μη μαλώσουμε, καταφέραμε να διαχωριστούμε τόσο μα τόσο πολύ, καταφέραμε να βουλιάζουμε στη θλίψη για το μεταξύ μας και να αποστασιοποιηθούμε τόσο- και όχι μόνο τη φυσική απόσταση των δύο μέτρων.
Θα το πω όμως και αλλιώς: Συγχαρητήρια Έλληνες, καταφέραμε να επιζήσουμε υπό το καθεστώς του φόβου θανάτου, χάνοντας τις δουλειές μας, καταφέραμε να αντέχουμε την αβεβαιότητα, καταφέραμε κάθε νέο «μέτρο» να το αντέξουμε, καταφέρνουμε να προχωρούμε εμπρός μέσα από όλες αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες και μπορούμε να προχωρήσουμε στο να δουλέψουμε το διχασμό, την ανοχή στη διαφορετικότητα και το άνοιγμα της συνείδησής μας πέρα από τους όρους «σωστό και λάθος», «δίκιο-άδικο», «καλός-κακός».
Εξαιτίας τους κορωνοιού (είτε υπάρχει ή δεν υπάρχει, είτε προήλθε από εδώ ή από εκεί, είτε μαστίζει είτε αφορά ποσοστά κανονικής γρίπης) βγήκαν στην επιφάνεια πράγματα που ήδη υπήρχαν μέσα μας και που μπορεί να μη θέλαμε να τα δούμε ή να μη τα βλέπαμε τόσο καθαρά όσο μας τα έβαλε η συνθήκη να τα δούμε.
Έτσι, αν θελήσουμε έχουμε μια ευκαιρία να δουλέψουμε με τον εαυτό μας, τόσο τα προσωπικά που έφερε στην επιφάνεια η κρίση και την αναμέτρηση με το θάνατο, όσο και κοινωνικά, για το άνοιγμα στη διαφορετικότητα που είναι ουσιαστικά το άνοιγμα της καρδιάς, μια μεταβολή από μία συνειδησιακή κατάσταση σε μια άλλη.
Το πέρασμα από τον ατομικισμό σε έναν πιο συνεργατικό, με καλή πρόθεση τρόπο συν-ύπαρξης με τους συνανθρώπους μας.
Κορωνοιός: μια ευκαιρία να διευρύνουμε τη συνείδησή μας
Στο άρθρο αυτό θέλω να εστιάσω στο θέμα του κοινωνικού διχασμού, οπότε θα εστιάσω στις ευκαιρίες διεύρυνσης της συνείδησης σε αυτήν την περιοχή (όχι στο προσωπικό επίπεδο, αν και η διεύρυνση στην κοινωνική συνείδηση εμπερικλείει και διεύρυνση της ατομικής προσωπικότητας).
Και βλέπω ότι το πρώτο βήμα, είναι να αντιληφθούμε, να αρχίσουμε να ξυπνάμε με τον εαυτό μας στο θέμα που ανέλυσα κυρίως παραπάνω, να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε πόσο έχουμε ταυτιστεί με τα πιστεύω μας και τα παίρνουμε δεδομένα ως καθολική αλήθεια.
Αυτό προϋποθέτει να ανοίξουμε το νου μας, την ανοιχτότητα του νου. Ο ορίζοντας είναι απέραντος! Να ανοίξουμε τις παρωπίδες που ορίζουν την πραγματικότητα ή αλλιώς να ανοίξουμε στην ιδέα ότι δεν υπάρχει μόνο μια πραγματικότητα, αλλά πολλές ταυτόχρονα.
Αυτό δε σημαίνει ότι δε δικαιούστε να πιστεύετε τη μία ή την άλλη αλήθεια, αλλά να ανοίξετε στην ιδέα ότι υπάρχουν ταυτόχρονα με τη δική σας και άλλες αλήθειες, και άλλες επιλογές να δεις και να βιώσεις την «πραγματικότητα» και αυτό να είναι πραγματικά ok, να μη σας αποδομεί ή σας φοβίζει.
Εξασκείστε τον εαυτό σας. Αρχίσετε να τον παρατηρείτε. Πώς προτρέχει να αντιδράσει σε κάθετί με το οποίο «δε συμφωνεί», αλλά και τη μανία να συμφωνήσω ή να διαφωνήσω, να ορίσω ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος και τη μανία να πω ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο.
Μήπως μπορούν να υπάρχουν πολλά σωστά και πολλά λάθος, μήπως υπάρχουν πολλά δίκιο και πολλά άδικο ταυτόχρονα;
Παρατηρείστε τον εαυτό σας πώς προτρέχει να ανταπαντήσει, να υπερασπιστεί το πιστεύω του έναντι του άλλου, παρατηρείστε τον εαυτό σας, με τι πρόθεση αλληλεπιδράτε με κάποιον που έχει «διαφορετική γνώμη» από εσάς. Είναι μια καλή πρόθεση; Μήπως εξ αρχής τον έχετε απορρίψει;
Αν προτρέξετε να «διαφωνείτε», μήπως έχετε βάλει όλη σας την ενέργεια σε αυτό που ουσιαστικά καθιστά αδύνατο να ακούσετε πραγματικά τον άλλον, τον έχετε μπρος στα μάτια σας αλλά είστε τυφλοί;
Ας αναλογιστούμε: γιατί άραγε η διαφορετική γνώμη είναι τόσο απειλητική;
Μπορώ να συν-υπάρχω με κάποιον με διάθεση συνεργασίας και μάθησης μέσα στη διαφορετικότητά μας; Γιατί η διαφορετικότητα να σημαίνει αυτόματα διαχωρισμό;
Ας αναλογιστούμε: μπορούν διαφορετικές συνειδήσεις να είναι ταυτόχρονα αποδεχτές και «σωστές»;
Πρέπει όλοι να συμμορφωνόμαστε με τα όσα πρεσβεύει η πολυπληθέστερη ομάδα; Η πολυπληθέστερη ομάδα είναι αυτονόητο ότι αυτή και μόνο αυτή «έχει δίκιο»;
Ας εξασκηθούμε να παρατηρούμε, πόσο ταυτισμένοι είμαστε με τις απόψεις μας (που φυσικά αυτές είναι οι «σωστές»-αυτονόητο).
Όπως βλέπουμε οι έννοιες των αντιθέτων που έρχονται και ξανα-έρχονται στο λόγο μου είναι: «σωστό και λάθος», «δίκαιο και άδικο», «καλό και κακό».
Μέχρι τώρα η συλλογική συνείδηση της ανθρωπότητας έχει μάθει να καταχωρεί τη ζωή στη μια ή την άλλη πλευρά, να ταξινομεί με βάση αυτό το διχαστικό πρότυπο.
Πώς μπορούμε να προχωρήσουμε πέρα από αυτή τη μυωπική συνείδηση, να εξελιχθούμε;
Πώς μπορούμε να διευρύνουμε την αντίληψή μας, να δούμε περισσότερες από μία θέες του απέραντου ορίζοντα;
Η απάντηση είναι να ξεπεράσουμε την κατανόηση (τη μανία να κατανοήσουμε κάτι με το μυαλό) και να προχωρήσουμε στο νιώθω, κατανοώ με την καρδιά, ανοίγω την καρδιά. Να προσπεράσουμε τη συνείδηση που έχει επίκεντρο-θεό τον εγκέφαλο, στη συνείδηση που να έχει επίκεντρο-θεό την καρδιά, δηλαδή τη δόνηση της αγάπης.
Αντί να σπάω το κεφάλι μου να σε κατανοήσω, μπορώ απλά να σε αποδεχτώ ως είσαι. Γιατί σώνει και ντε να πρέπει να σε κατανοήσω για να σε αποδεχτώ; Δεν μπορούμε μήπως να είμαστε και οι δύο υπέροχοι στη διαφορετικότητά μας; Και γιατί πρέπει να σε κατανοήσω, ενώ μπορώ απλά να σε αγαπώ;
Αν είμαστε διαφορετικοί, σημαίνει αυτόματα ότι είμαστε αντίπαλοι; Και να μπούμε σε μάχη να δούμε ποιος θα επικρατήσει;
Μήπως μπορούμε να είμαστε διαφορετικοί και να συμβιώνουμε με καλή διάθεση ο ένας με τον άλλον;
Γιατί πρέπει αμέσως να κατατάξουμε ή να αποφανθούμε για κάτι, αν είναι σωστό ή λάθος, δίκαιο ή άδικο, αλήθεια ή ψέμα, καλό ή κακό; Να το κρίνουμε, να το συγκρίνουμε και να βγάλουμε ετυμηγορία;
Πόση δουλειά αλήθεια έχουμε να κάνουμε με τον εαυτό μας για να μεγαλώσουμε, να αξιώσουμε την ανθρώπινη φυλή, να την εξυψώσουμε!
Ας δουλέψουμε, κάθε μέρα για την προσωπική μας ανάπτυξη, ας εξασκηθούμε κάθε μέρα στην αγάπη, θέλει δουλειά!!!
Η ευθύνη μας, δεν είναι να επαναλάβουμε αυτά που βρήκαμε, είναι να τα εξελίξουμε! Πάρε ευθύνη για τον εαυτό σου να τον προχωράς ένα βηματάκι μπροστά κάθε μέρα! Μια μικρή, πολύ μικρή αλλαγή κάθε μέρα αρκεί. Ανέλαβε να ανακαλύψεις το μεγαλείο σου!
Ας εξασκηθούμε να ακούμε από καρδιά σε καρδιά!
Πέρα από τα παιχνίδια του μυαλού, είμαστε πολύ κοντά στην πραγματικότητα.
Ο δάσκαλός μου στο ψυχόδραμα, o Max Clayton, έλεγε: «being with», πώς να είμαι με τον άλλον, απλά να είμαι, δίπλα του, να τον συνοδεύω, να τον συναισθάνομαι, χωρίς προσδοκία, χωρίς να προσπαθώ να τον κατανοήσω, χωρίς να θέλω να τον συμβουλεύσω, να τον σώσω, να τον προστατεύσω ή να τον αλλάξω.
Να περάσουμε από το “doing” στο “being”. Being-with θα πει, να μάθω να συν-υπάρχω από καρδιά σε καρδιά μέσα από τη συνείδηση της αγάπης.
.jpg)
Johnny Cash- “One”
Is it getting better
Or do you feel the same?
Will it make it easier on you, now
You got someone to blame?
You said one love, one life
When it’s one need in the night
One love, we get to share it
It leaves you, baby if you don’t care for it
Did I disappoint you
Or leave a bad taste in your mouth?
You act like you never had love
And you want me to go without
Well, it’s too late tonight
To drag the past out into the light
We’re one, but we’re not the same
We get to carry each other, carry each other
One
Have you come here for forgiveness?
Have you come to raise the dead?
Have you come here to play Jesus
To the lepers in your head?
Did I ask too much? More than a lot
You gave me nothing, now it’s all I got
We’re one, but we’re not the same
Well, we hurt each other, and we’re doing it again
You say love is a temple, love the higher law
Love is a temple, love the higher law
You ask me to enter, but then you make me crawl
And I can’t be holding on to what you’ve got
When all you’ve got is hurt
One love, one blood
One life, you’ve got to do what you should
One life with each other
Sisters, brothers
One life, but we’re not the same
We get to carry each other, carry each other
One
One
Δείτε περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας:
- Πώς δουλεύουμε με το ψυχόδραμα;
- Χειμώνας: σπέρνοντας το σπόρο του καλοκαιριού
- Ψυχοδραματική προσέγγιση στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής
- Ζωή με Καρκίνο. Τα μέλη του οικείου περιβάλλοντος
- Ψυχόδραμα, ένας παράλληλος κόσμος: με βλέπω!
- Ψυχόδραμα—γιατί να με ενδιαφέρει;
- Παιδική παχυσαρκία: γιατί το παιδί μου είναι υπέρβαρο; Συμβουλευτική αντιμετώπισης
- Παιδική κακοποίηση: στρατηγικές αντιμετώπισης. Τα χνάρια του παρελθόντος στην ενήλικη ζωή
- Βρίσκοντας τον Έρωτα
- Γάμος: Πώς συμβάλει στην ψυχική υγεία
- «Ταμπέλες»: Τι έχω γιατρέ μου; Αξιοποίηση της διάγνωσης και ανάληψη ευθύνης στη θεραπεία
- Κατάθλιψη και Ψυχοθεραπεία
- Πώς με βοηθά η ψυχοθεραπεία;
- Κερδισμένος ή χαμένος; Αναλαμβάνοντας τη δράση προς αυτό που θέλεις να είσαι
- Αποξένωση και Α-λήθεια
- Μηχανικότητα: η κοινωνία της «κούκλας» και η θεωρία των διαπροσωπικών σχέσεων
- Η Ιστορία του Σκίουρου και της Ροδακινιάς: ένα αλληγορικό παραμύθι για τις σχέσεις
- Χωρίζω; Η συναισθηματική κατάσταση πριν και μετά το διαζύγιο
- Συντροφικές σχέσεις: πόσο κοντά σε αντέχω;
- Άγχος- ιδέες απαλλαγής από την αγχωτική κατάσταση ζωής & ανάπτυξης της ζωτικότητας
- Περί ψυχοθεραπείας: Πού να απευθυνθώ;
- Σχέσεις εξάρτησης & αυθεντικές μορφές σχέσεων
- H ψυχοδραματική διαδικασία στις συναντήσεις της ομάδας- Παραδείγματα ψυχοδράματος
- Το ζέσταμα για τη ζωή… στο δρόμο της αυτοπραγμάτωσης
- Ψυχολογικές Κρίσεις Στάδια και Αντιμετώπιση
- Κορωνοιός: η διχασμένη κοινωνία. Αλλιώς: μια ευκαιρία να διευρύνουμε τη συνείδησή μας
- Μετασχηματίζοντας το Φόβο—Ανεβαίνοντας στη συνείδηση της Αγάπης
- Διαδικασία ψυχοθεραπείας: ένας τόπος ασφαλής να εκφραστείς και να μάθεις, για μια καλύτερη ζωή