Ψυχόδραμα, τι είναι; Τι περιλαμβάνει η συμμετοχή σε ομάδα ψυχοδράματος;
Τι είναι το ψυχόδραμα;
Το ψυχόδραμα είναι μια ομαδική μέθοδος δράσης ή αλλιώς βιωματική, για την ανάπτυξη της προσωπικότητας, της δημιουργικότητας και του αυθορμητισμού και για την ανάπτυξη των ικανοτήτων στη διαπροσωπική επικοινωνία.
Η ονομασία της μεθόδου προέρχεται από τις λέξεις ψυχή και δράμα (από το δράω-δρω) , δηλαδή ψυχόδραμα=η δράση της ψυχής. Η ονομασία αυτή αναφέρεται στο βιωματικό χαρακτήρα της ψυχοδραματικής μεθόδου ότι δηλαδή στο ψυχόδραμα δουλεύουμε τα θέματα και την προσωπική ανάπτυξη όχι μόνο μέσα από το λόγο (λεκτικό/διανοητικό-γνωστικό επίπεδο) αλλά και μέσα από το σώμα.
Εμπνευστής της μεθόδου του ψυχοδραμάτος, υπήρξε ο J.L.Moreno (1889-1974), ψυχίατρος, πατέρας της κοινωνιομετρίας και πρωτεργάτης της ομαδικής ψυχοθεραπείας.
Στο ψυχόδραμα μπορεί κανείς να γνωρίσει και να αναπτύξει τον εαυτό του μέσω της βιωματικής διαδικασίας και της συνολικής έκφρασης σε σωματικό, νοητικό, συναισθηματικό, πνευματικό επίπεδο.
Μας βοηθά να εξερευνήσουμε, να ανακαλύψουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα τον τρόπο που λειτουργούμε στην καθημερινή μας ζωή και το πώς σχετιζόμαστε με τους άλλους.
Διευρύνονται οι δυνάμεις και δυνατότητές μας και αναπτύσσουμε μια θετική- συνεργατική επαφή με τον εαυτό μας.
Τελικά το άτομο ενθαρρύνεται να εμπλέκεται ενεργά στις καταστάσεις και σχέσεις, αναπτύσσοντας τον αυθορμητισμό και τη δημιουργικότητά του ενώ απομακρύνεται από συμπεριφορές «κλεισίματος» στον εαυτό και απομόνωσης.
Φιλοσοφία του Ψυχοδράματος και της ψυχοδραματικής προσέγγισης στην ψυχοθεραπεία
Η ψυχοδραματική προσέγγιση είναι προσωποκεντρική, “μη κατευθυντική” , που σκοπεύει περισσότερο όχι στο να λύσει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, αλλά να βοηθήσει το άτομο να αναπτυχθεί, ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίζει τα θέματα και τις διάφορες καταστάσεις της ζωής με δημιουργικότητα και αυθορμητισμό.
Η ενσυναίσθηση παίζει μεγάλο ρόλο στη θεραπευτική διαδικασία και ο ψυχοδραματιστής εξασκείται στο πως να “συνηχεί” με τον θεραπευόμενο και να συμβάλλει ως οδηγός στο να εξευρευνήσει πτυχές του εαυτού του, με σκοπό να βρει την δική του αλήθεια , στάση και αντιμετώπιση στα θέματα που τον απασχολούν.
Το ψυχόδραμα προσεγγίζει τον άνθρωπο:
-
δίνοντας αξία στην ατομικότητα και την ιδιαιτερότητα της ύπαρξής του, με σεβασμό στη μοναδικότητα, την βιωμένη προσωπική εμπειρία και την ελευθερία του
-
ως εν δυνάμει δημιουργό, που μέσα από την εξάσκηση στην ικανότητά του για αυθορμητισμό- έννοια πολυεπίπεδη και κεντρική στην ψυχοδραματική φιλοσοφία και πρακτική- δύναται να απελευθερώσει τη δημιουργικότητά του και να προχωρήσει προς την αυτοπραγμάτωση
-
συστημικά, δηλαδή μέσα από τα κοινωνικά συστήματα στα οποία ανήκει και με τα οποία αλληλεπιδρά και τα οποία τον διαμορφώνουν καθώς και ο ίδιος επενεργεί σε αυτά
-
τονίζοντας τη σημασία της ανθρώπινης φύσης για κοινωνικότητα, για την αίσθηση του ανήκειν και τη σημασία σύναψης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων με τους άλλους
Ποιές οι εφαρμογές του ψυχοδράματος;
Το ψυχόδραμα για την προσωπική ανάπτυξη μπορεί να εφαρμοστεί σε διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής (ψυχοθεραπεία, εκπαίδευση, οργανισμούς, επιχειρήσεις, κοινότητες κτλ.), ανάλογα με το σκοπό και το πλαίσιο της ομάδας εργασίας . Η ψυχοδραματική συνάντηση, θα “στηθεί” με βάση τους στόχους της εκάστοτε ομάδας.
Το ψυχόδραμα ως ψυχοθεραπεία σε κλινικούς τομείς, μπορεί να εφαρμόσουν Ψυχοδραματιστές-Ψυχοθεραπευτές, δηλαδή επαγγελματίες στο χώρο της ψυχικής υγείας που έχουν ολοκληρώσει την Εκπαίδευση Ψυχοδράματος, σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που να εναρμονίζεται με τα απαραίτητα κριτήρια πιστοποίησης Ψυχοδραματιστή-Ψυχοθεραπευτή. Σε αυτήν την περίπτωση, ο σκοπός των συνεδριών, ατομικών ή ομαδικών, είναι η ψυχοθεραπεία.
Σε ποιους απευθύνεται;
Η μέθοδος του ψυχοδράματος, αναφέρεται σε άτομα που ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Γιατί να συμμετέχω σε ομάδα ψυχοδράματος; Ποια τα οφέλη συμμετοχής;
Συνοπτικά, στη δουλειά με τη μέθοδο του ψυχοδράματος, μπορεί κάποιος:
-
να επανεξετάσει τους ρόλους που απαρτίζουν την προσωπικότητά του, να επενεργήσει σε αυτούς, να δομήσει νέους ρόλους που μπορεί να ήταν απόντες ή σε μικρό βαθμό μόνο ανεπτυγμένοι, γενικότερα να δουλέψει πάνω στη δομή της προσωπικότητάς του για την διεύρυνση και ανάπτυξη της
-
να απαρτιώσει-ενσωματώσει την προσωπικότητα κερδίζοντας την αυτοκυριαρχία του
-
να καλλιεργήσει την αυτογνωσία και αυτο-επίγνωση
-
να γευτεί τη θεραπευτική αξία της δουλειάς μέσα από τη βιωματική διαδικασία, όπως συναισθηματική και σωματική κάθαρση, ανάπτυξη της δημιουργικότητας, “γείωση”, επίτευξη συγκινησιακής επιδιορθωτικής εμπειρίας, να κερδίσει επίγνωση-δράσης (action-insight) κτλ.
-
να αναπτύξει τις ικανότητες και δεξιότητές του στην διαπροσωπική επικοινωνία
-
να δουλέψει πάνω στα σχεσιακά του μοτίβα και να επιτύχει επιδιόρθωση πάνω σε αυτά (επιδιόρθωση του οικογενειακού-κοινωνικού-πολιτισμικού ατόμου)
-
να γευτεί τα οφέλη της ομαδικής ψυχοθεραπείας, όπως να οικοδομήσει μια αίσθηση του ανήκειν, καθολικότητα (την αίσθηση ότι δεν είναι μόνος) στα προβλήματα και τις πανανθρώπινες προκλήσεις της ζωής, να μαθαίνει από την ανατροφοδότηση από τους άλλους και από τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι διαχερίζονται τα θέματα και καταστάσεις της ζωής (μίμηση), να βελτιώσει την αυτοαξία του μέσα από την αλληλεπίδραση με άλλους κα.
Τι να περιμένω σε μια ατομική συνεδρία ψυχοδράματος;
Σε μια συνεδρία ψυχοδράματος, ο θεραπευτής επιχειρεί να φτιάξει μια ισότιμη σχέση συνδιαλλαγής με τον θεραπευόμενο όπου ξεκινώντας από το “εδώ και τώρα “ της έκφρασής του σε λεκτικό και μη λεκτικό επίπεδο, τον προωθεί (“τον ζεσταίνει” κατά την ψυχοδραματική ορολογία) με τη χρήση των ψυχοδραματικών τεχνικών, με τις παρεμβάσεις του και μέσω της βιωματικής διαδικασίας, ώστε ο θεραπευόμενος να έρθει σε σύνδεση/συνειδητοποίηση με την ουσία των θεμάτων που εκθέτει και με πυρηνικά σημεία/ρόλους της προσωπικότητάς του που συνδέονται με αυτά τα θέματα.
Ο ψυχοδραματιστής βασίζεται στην παρατήρηση της συμπεριφοράς και προσωπικότητας του θεραπευόμενου, την οποία μαθαίνει να “διαβάζει” μέσα από τους ρόλους που ο θεραπευόμενος εκφράζει, τα μοτίβα ρόλων της ζωής του, και τα εσωτερικευμένα συστήματα των ρόλων μέσα από τα οποία αυτός λειτουργεί. Με βάση την ανάλυση ρόλων, καταστρώνει το θεραπευτικό πλάνο και τις συνακόλουθες θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Η βασική κατεύθυνση στις συνεδρίες, είναι το τρίπτυχο “ζέσταμα, εκδραμάτιση, μοίρασμα”. Με τον όρο “ζέσταμα” εννοούμε τη διαδικασία όπου το άτομο συσχετίζεται όλο και πιο βαθιά με το θέμα προς διαπραγμάτευση, με τον όρο “εκδραμάτιση”, εννοούμε την εκδραμάτιση του θέματος με βιωματικές και όχι μόνο μεθόδους, και με τον όρο “μοίρασμα” την ψυχολογική διεργασία του θέματος.
Ποια η διαδικασία του ψυχοδράματος στην ομάδα;
Η μέθοδος του ψυχοδράματος συνίσταται στην εικονοποίηση της υποκειμενικής πραγματικότητας του ατόμου και στην εκδραμάτιση επί της ψυχοδραματικής «σκηνής» της πραγματικότητας αυτής.
Είναι λοιπόν μια μέθοδος οπτική, όπου τα εσωτερικά μας βιώματα εξωτερικεύονται και γίνονται αληθινές-εξωτερικές εικόνες στην σκηνή: θέματα που μας απασχολούν, συναισθήματα, εσωτερικές συγκρούσεις, όνειρα, εσωτερικά σενάρια κτλ. Η εικονοποίηση όλων αυτών, γίνεται με τη βοήθεια των μελών της ομάδας, που καλούνται «βοηθητικά εγώ» και ενδεχομένως με τη χρήση αντικειμένων που συμβολικά αναπαριστούν τα στοιχεία και τους ρόλους της κάθε εικόνας.
Κατά τη διαδικασία της εκδραμάτισης του θέματος του μέλους που κάθε φορά είναι ο «πρωταγωνιστής», δίνεται η ευκαιρία να βιώσει-αναβιώσει το θέμα του. Με τις παρεμβάσεις του ψυχοδραματιστή, που καλείται και συντονιστής-σκηνοθέτης, το άτομο δουλεύει προς την ανάπτυξη του εαυτού του, τη διεύρυνση, την αύξηση της αυτοεπίγνωσης, την κάθαρση και την εκγκαθίδρυση νέων λειτουργικών ρόλων στην προσωπικότητά του, πιο αποτελεσματικών στις καταστάσεις που το δυσκολεύουν.
Η ψυχοδραματική σκηνή γίνεται λοιπόν ένας τόπος έκφρασης του εσωτερικού μας και πειραματισμού σε ρόλους και συμπεριφορές που επιθυμούμε να αναπτύξουμε και ίσως μέχρι τώρα ήταν απόντες στην προσωπικότητά μας. Είναι το πλαίσιο όπου «ζεσταινόμαστε» στους στόχους μας και σε αυτά που θέλουμε να επιτύχουμε.
Κάθε ψυχοδραματική συνάντηση περιλαμβάνει συνήθως τρεις φάσεις:
1) Η φάση του ζεστάματος της ομάδας (The warm–up stage)
Το “ζέσταμα” αποτελεί την πρώτη φάση της ψυχοδραματικής συνεδρίας και αναφέρεται στη διαδικασία κατά την οποία τα άτομα σταδιακά έρχονται σε όλο και μεγαλύτερη σύνδεση με τον εσωτερικό τους κόσμο, τα θέματα που τα απασχολούν και με τα συναισθήματά τους, μέσα από τις ψυχοδραματικές τεχνικές και μέσα από την αλληλεπίδραση στην ομάδα.
2) Η Εκδραμάτιση
Η εκδραμάτιση περιλαμβάνει το «στήσιμο» μιας ή περισσοτέρων διαδοχικών σκηνών, όπου και εκτυλίσσεται το δράμα του “πρωταγωνιστή”. Αφού στηθεί η πρώτη σκηνή, ξεκινά η φάση της εκδραμάτισης, με τον πρωταγωνιστή να είναι ο «σεναριογράφος» (ο πρωταγωνιστής γράφει το σενάριο της ζωής του), τον ψυχοδραματιστή να είναι ο σκηνοθέτης-παραγωγός του δράματος και τα “βοηθητικά εγώ”(τα άλλα μέλη της ομάδας) να μπαίνουν και να εκδραματίζουν ρόλους στους οποίους τα έχει επιλέξει ο πρωταγωνιστής
3) Το μοίρασμα των εμπειριών (sharing) και η σύνδεση με την ομάδα
Στο τέλος κάθε εκδραμάτισης, όλα τα μέλη συζητούν σε κύκλο τις σκέψεις και τα συναισθήματά που βίωσαν, με αφορμή το δράμα του πρωταγωνιστή. Ουσιαστικά αποκαλύπτουν με τι συνδέθηκαν μέσα τους, τι δικό τους άγγιξε η εκδραμάτιση, ή μοιράζονται τι βίωσαν μέσα από τους ρόλους που καλέστηκαν να παίξουν, μιλούν δηλαδή για τα δικά τους θέματα, ρόλους και ζεστάματα με τα οποία ήρθαν σε επαφή χάρη στον πρωταγωνιστή. Έτσι το δράμα λειτουργεί θεραπευτικά εξίσου και για τα υπόλοιπα μέλη, καθώς μοιράζονται ενώπιον όλων τις δικές τους εμπειρίες
Ποια η διάρκεια των ομάδων ψυχοδράματος;
Οι ομαδικές ψυχοδραματικές συνεδρίες διαρκούν συνήθως δύο με δυόμισι ώρες και πραγματοποιούνται μία φορά την εβδομάδα, σε σταθερή μέρα και ώρα, με συστηματική παρακολούθηση των μελών. Συνήθως, οι ομάδες λειτουργούν από τον Οκτώβριο έως και τον Ιούνιο κάθε έτους και συνεχίζουν τη διαδρομή τους με την έναρξη της κάθε σεζόν.
Οι ομάδες είναι κλειστές σε νέα μέλη, μετά το πέρας ενός ορισμένου χρονικού διαστήματος από την έναρξή τους. Ο λόγος που γίνεται αυτό, είναι γιατί διευκολύνει τη συστηματική και σε βάθος δουλειά με τον εαυτό μας και σε σχέση και με τα άλλα μέλη της ομάδας
Πώς μπορώ να συμμετέχω στο ψυχόδραμα και ποια η διαδικασία συμμετοχής
Για τη συμμετοχή σε ομάδα ψυχοδράματος, αρχικά είναι οφέλιμο να πραγματοποιηθούν κάποιες ατομικές συνεδρίες με τον θεραπευτή, ως προετοιμασία για την ένταξη στην ομαδική διαδικασία και για τη δημιουργία της θεραπευτικής σχέσης.
Ο ενδιαφερόμενος, μπορεί επίσης να συμμετέχει σε κάποιο από τα αυτοτελή εργαστήρια γνωριμίας με το ψυχόδραμα, όπου θα έχει την ευκαιρία να ζήσει την εμπειρία του ψυχοδράματος και εν συνεχεία να αποφασίσει εάν επιθυμεί να ενταχθεί σε σταθερή ομάδα ψυχοδράματος με εβδομαδιαίες συναντήσεις.
Θέματα που μπορώ να δουλέψω στο ψυχόδραμα;
Κατά την ψυχοδραματική διαδικασία, μπορείς να εξερευνήσεις και να βοηθηθείς να αντιμετωπίσεις τα δικά σου προσωπικά θέματα που σε δυσκολεύουν και φθείρουν τη διάθεσή σου & γενικότερα την ποιότητα της ζωής σου. Τέτοια θέματα μπορεί να αφορούν:
-
Θέματα υγείας (ψυχοσωματικά, χρόνια νοσήματα)
-
Άγχος & στρες
-
Καταθλιπτική διάθεση
-
Απώλεια & χωρισμό
-
Οικογενειακές σχέσεις
-
Αυτοεκτίμηση
-
Εθισμούς-εξαρτήσεις
-
Θέματα διαπροσωπικών σχέσεων
-
Προσωπική αίσθηση ταυτότητας-δομή της προσωπικότητας
-
Θέματα που μας στιγματίζουν από τραυματικά συμβάντα που έχουν συμβεί στο παρελθόν
Επίσης, μπορείς να αναπτύχθείς σε θέματα αυτογνωσίας όπως:
-
Να αγαπάω τον εαυτό μου και να τον εμπιστεύομαι, να με φροντίζω
-
Να έχω επίγνωση των συναισθημάτων μου και να μη τα φοβάμαι
-
Να μπορώ να «ακούω» την εσωτερική μου διαίσθηση και να δρω σε αρμονία με αυτό που είμαι
-
Να γνωρίζω τις δυνάμεις και αδυναμίες μου
-
Να βρίσκομαι σε αρμονία με το σώμα μου
-
Να επικοινωνώ εποικοδομητικά & αυθεντικά με τους άλλους, όντας ταυτόχρονα αυτόνομος και «ανοιχτός» στη διαφορετικότητα
-
Να εκφράζομαι χωρίς φόβο
-
Να διεκδικώ τον εαυτό μου και τα θέλω μου με δημιουργικό τρόπο
-
Να οργανώνω τη ζωή, τους στόχους και τα πλάνα μου σύμφωνα με το ποιος είμαι και σύμφωνα με τις βαθύτερες ανάγκες μου
-
Να διαχειρίζομαι τον πόνο, τις απογοητεύσεις, τις δυσκολίες που εμφανίζονται χωρίς πανικό ή αυτολύπηση
-
Να είμαι ευέλικτος
-
Να διατηρώ τη φαντασία μου
-
Να συνεργάζομαι και να συν-δημιουργώ χωρίς ανταγωνισμό
-
Να μου επιτρέπω να είμαι αυτός που είμαι
-
Να κατανοώ τη σχέση μου με το περιβάλλον, την αλληλεπίδραση και συνερξάτησή μου με αυτό
-
Να τολμώ, να πειραματίζομαι, να μη φοβάμαι να κάνω λάθος
-
Να αναλαμβάνω την ευθύνη μου
-
Να εμπιστεύομαι τους άλλους ανθρώπους κα.